Respublikaçı Alternativ (REAL) Partiyası 2020-ci il noyabrın 10-da Azərbaycan, Rusiya və Ermənistan tərəfindən imzalanan Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin həllinə dair Bəyanata dair mövqe sənədi yayıb. Mövqeyi olduğu kimi təqdim edirik: 1. Bəyanatın mətni bütün ərazilərimizin işğaldan azad olunması üçün Azərbaycanı ümumən daha üstün mövqe ilə təmin etsə də, tam qələbə anlamına gəlmir. Növbəti mərhələdə bu üstünlüklərdən faydalanmalıyıq. 2. Həmin üstünlükləri xalqımıza 27 sentyabrda başlayan müharibədə Azərbaycan Ordusu qazandırmışdır. Buna görə Ordumuza təşəkkür edirik! 3. Ağdam, Kəlbəcər və Laçın rayonlarının yaxın həftələrdə dinc yol ilə qaytarılması haqda müddəanı müsbət qarşılasaq da, bu rayonların indiki inzibati sərhədlərinin, yoxsa Sovet vaxtındakı sərhədlərinin nəzərdə tutulduğu məlum deyil. 4. Bəyanatda Dağlıq Qarabağın statusu haqda hər hansı bəndin olmaması Minsk Qrupu çərçivəsində aparılan proses ilə müqayisədə müsbət haldır. Amma işğal altında qalan Xankəndi, Ağdərə, Xocavənd, Əsgəran, Xocalı, Laçın şəhərlərində və kəndlərdə mülki idarəetməni kimin həyata keçirəcəyi məlum deyil. 5. Naxçıvanla nəqliyyat xətlərinin açılması Bəyanatın müsbət tərəflərindən biridir, lakin bu xəttin etibarlılığı və funksionallığı suallar doğurur. 6. Türkiyə Cümhuriyyətinin atəşkəs prosesinə nəzarətdə rolu qeyri-müəyyəndir, mətndə ifadə olunmayıb, ancaq Azərbaycan prezidentinin imzalanmadan öncə etdiyi və Rusiya prezidentinin eşitdiyi təqdimatda qeyd olunur. 7. Rusiya sülhməramlı qüvvələrinin torpağımıza buraxılması Bəyanatdan doğan demək olar bütün üstün mövqelərimizi zəiflədir. Bəyanatın hər hansı bəndinin davamlı şəkildə pozulması təqdirində onun digər hissələrini ya da bütövlükdə özünü qüvvədən düşmüş elan etmək qərarına gəlsək, Rusiya sülhməramlıların varlığı ölkəmizin mövqeyinin qətiyyətli əməl ilə ifadəsinə ciddi əngəl olacaq. 8. Azərbaycan qanunlarına əsasən, Rusiya sülhməramlıları Azərbaycan ərazisinə ancaq parlamentin razılığı ilə gələ bilər. Belə qərar olmadan ordunun ərazimizə daxil olması işğal anlamına gəlir. 9. Sözü gedən Bəyanat sülh müqaviləsinin konturlarını aydın göstərmir. Halbuki, sülh müqaviləsinə i) Azərbaycan ərazi bütövlüyünün tam bərpa olunması, ii) 1 dekabrdan sonra hələ də işğal altında qalacaq ərazilərdə idarəetmənin və hüquqi münasibətlərin Azərbaycan qanunları əsasında qurulması, iii) 1987-ci ildə başlamış bu münaqişəyə aid olan bütün ərazilərdə insanların haqlarının təmin edilməsi müddəaları daxil edilməlidir. 10. Yuxarıdakı qiymətlənməyə və özünün ümumi siyasi mövqeyinə əsaslanaraq, REAL partiyası Milli Məclisdə bu üçtərəfli Bəyanatdan doğaraq yuxarıda qeyd etdiyimiz mənfi cəhətləri özündə daşıyacaq sənədə qarşı səs verəcəkdir.
Noyabrın 10-da Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev, Rusiya prezidenti Vladimir Putin və Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan arasında atəşkəsə dair razılaşma imzalanıb. Tərəflər birgə bəyanat yayaraq bildiriblər ki, Biz, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İ.H.Əliyev, Ermənistan Respublikasının Baş naziri N.V.Paşinyan və Rusiya Federasiyasının Prezidenti V.V.Putin, aşağıdakıları elan etdik:
1. Dağlıq Qarabağ münaqişəsi zonasında tam bir atəşkəs və bütün hərbi əməliyyatlar 10 Noyabr 2020-ci il tarixində Moskva vaxtı ilə 00: 00-dan etibarən elan edilir. Bundan sonra Tərəflər adlandırılacaq Azərbaycan Respublikası və Ermənistan Respublikası öz mövqelərində dayanırlar.
2. Ağdam bölgəsi və Ermənistan Respublikasının Azərbaycan Respublikasının Qazax bölgəsində saxladığı ərazilər 20 noyabr 2020-ci il tarixinədək Azərbaycan Partiyasına qaytarılacaqdır.
3. Dağlıq Qarabağdakı təmas xətti boyunca və Laçın dəhlizi boyunca Rusiya Federasiyasının bir sülhməramlı kontingenti 1,960 atıcı silahlı hərbçi, 90 zirehli personal daşıyıcısı, 380 ədəd avtomobil və xüsusi texnika miqdarında yerləşdirilir.
4. Rusiya Federasiyasının sülhməramlı kontingenti Ermənistan silahlı qüvvələrinin geri çəkilməsinə paralel olaraq yerləşdirilir. Rusiya Federasiyasının sülhməramlı kontingentinin qalma müddəti, tərəflərdən heç biri bu müddəanın tətbiqinə xitam vermə niyyəti müddətinin bitməsindən 6 ay əvvəl elan etmədiyi təqdirdə, növbəti 5 illik dövrlər üçün avtomatik uzadılması ilə 5 ildir.
5. Münaqişə Tərəfləri tərəfindən razılaşmaların həyata keçirilməsinə nəzarətin effektivliyini artırmaq üçün atəşkəsə nəzarət etmək üçün bir barışıq mərkəzi yerləşdirilir.
6. Ermənistan Respublikası, Dağlıq Qarabağın Ermənistanla əlaqəsini təmin edəcək Laçın dəhlizini (5 km enində) geridə qoyaraq Kəlbəcər bölgəsini 15 Noyabr 2020-ci ilədək, Laçın rayonunu isə 1 dekabr 2020-ci il tarixinədək Azərbaycan Respublikasına qaytaracaqdır. Şuşa şəhərini təsir edəcəkdir. Tərəflərin razılığına əsasən, yaxın üç ildə bu marşrutu qorumaq üçün Rusiya sülhməramlı kontingentinin yenidən yerləşdirilməsi ilə Stepanakert və Ermənistan arasında rabitə təmin edən Laçın dəhlizi boyunca yeni bir nəqliyyat marşrutunun tikintisi planı müəyyənləşdiriləcəkdir. Azərbaycan Respublikası, hər iki istiqamətdə vətəndaşların, nəqliyyat vasitələrinin və malların Laçın dəhlizi boyunca hərəkətinin təhlükəsizliyinə zəmanət verir.
7. Məcburi köçkünlər və qaçqınlar, BMT-nin Qaçqınlar üzrə Ali Komissarlığı İdarəsinin nəzarəti altında Dağlıq Qarabağ ərazisinə və bitişik ərazilərə qayıdırlar.
8. Hərbi əsirlərin və digər saxlanılan şəxslərin və ölülərin cəsədlərinin mübadiləsi aparılır.
9. Bölgədəki bütün iqtisadi və nəqliyyat əlaqələri blokdan çıxarılıb. Ermənistan Respublikası, vətəndaşların, nəqliyyat vasitələrinin və malların hər iki istiqamətdə maneəsiz hərəkətini təşkil etmək üçün Azərbaycan Respublikasının qərb bölgələri ilə Naxçıvan Muxtar Respublikası arasında nəqliyyat əlaqələrini təmin edir. Nəqliyyat rabitəsinə nəzarət Rusiyanın FSB Sərhəd Xidmətinin orqanları tərəfindən həyata keçirilir.
Tərəflərin razılığı ilə Naxçıvan Muxtar Respublikasını Azərbaycanın qərb bölgələri ilə birləşdirən yeni nəqliyyat kommunikasiyalarının inşası təmin ediləcəkdir.
